Yanlış EFT / Havale Yapmak: Paramı Nasıl Geri Alırım?

Yanlış EFT / Havale Yapmak: Paramı Nasıl Geri Alırım?

Günümüzün dijital bankacılık çağında, EFT (Elektronik Fon Transferi) ve havale işlemleri saniyeler içinde gerçekleşmekte, bu da hayatımızı kolaylaştırmaktadır. Ancak, bu hız ve pratiklik beraberinde hatalı işlem riskini de getirmektedir. Yanlışlıkla başka bir hesaba gönderilen para, gönderici için önemli bir stres kaynağı oluştururken, paranın geri alınması süreci hukuki ve bankacılık prosedürlerinin doğru bir şekilde takip edilmesini gerektirir.

Bu makale, yanlış EFT/havale durumunda atılması gereken adımları, bankaların ve alıcının hukuki sorumluluklarını, başvurulabilecek yasal yolları ve Yargıtay'ın konuya ilişkin yaklaşımlarını kapsamlı bir şekilde inceleyerek, mağdurlara yol gösterici bilgiler sunmayı amaçlamaktadır.

1. Yanlış İşlemi Fark Ettiğinizde İlk Adımlar: Zamanlama Hayatidir

Yanlışlıkla bir EFT veya havale işlemi yaptığınızı fark ettiğiniz anda, zaman kaybetmeden harekete geçmek parayı geri alma şansınızı büyük ölçüde artırır. Atılması gereken ilk ve en kritik adım, derhal kendi bankanızla iletişime geçmektir.

1.1. Bankanıza Derhal Başvurun

• İletişim Kanalı: Müşteri hizmetleri hattı, mobil bankacılık uygulaması veya doğrudan şubeniz aracılığıyla bankanıza durumu bildirin.
• Detaylı Bilgi: İşlemin tüm detaylarını (tarih, saat, gönderilen miktar, yanlış alıcı adı/IBAN numarası, doğru alıcının bilgileri vb.) eksiksiz olarak paylaşın.
• İşlem İptali Talebi: Bankanızdan, "hatalı işlem", "ters ibraz" veya "işlem iptali" adı altında bir talep oluşturmasını isteyin. Bankanız, bu talebi üzerine alıcı bankayla iletişime geçecektir.

1.2. Bankaların Hatalı İşlemlerdeki Rolü ve Yükümlülükleri

Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para İhracı ile Ödeme Hizmeti Sağlayıcıları Hakkında Yönetmelik, hatalı ödeme işlemlerinde bankaların (ödeme hizmeti sağlayıcılarının) sorumluluklarını ve yapması gerekenleri detaylı olarak düzenlemiştir:

• Gönderen Bankanın Sorumluluğu: Müşteri tarafından belirtilen kimlik tanımlayıcının hatalı olması halinde, ödeme hizmeti sağlayıcısı (gönderen banka) ödeme işleminin gerçekleştirilmemesinden veya hatalı gerçekleştirilmesinden sorumlu tutulamaz (Yönetmelik m. 70/2 ). Ancak, gönderenin bankası, hatalı ödeme işlemine konu olan fonları geri almak için gereken işlemleri yapmakla yükümlüdür (Yönetmelik m. 70/2 ). Bu süreç için makul bir ücret talep edebilir.
• Alıcı Bankanın İş Birliği Yükümlülüğü: Alıcının bankası da, hatalı ödeme işlemine konu fonların geri alınabilmesi için gönderenin bankası ile iş birliği içerisinde gerekli çabayı göstermelidir (Yönetmelik m. 70/3 ).
• Bilgi ve Belge Sağlama: Fonların geri alınamadığı durumda, gönderenin bankası, hukuki yollara başvururken kullanabileceği tüm bilgi ve belgeleri talep üzerine gönderene vermek zorundadır (Yönetmelik m. 70/4 ).
• İspat Yükü: Müşterinin hatalı gerçekleştiğini iddia ettiği ödeme işleminde, işlemin müşteri tarafından onaylandığını, doğru kaydedildiğini ve bankanın kendi sisteminden kaynaklanmadığını ispat yükümlülüğü ödeme hizmeti sağlayıcısına aittir (Yönetmelik m. 54/2 ).

1.3. Bankaların Reaksiyonu: İade ve İptal Süreçleri

• İşlem Henüz Gerçekleşmediyse: Eğer EFT/havale işlemi henüz bankalar arası sisteme düşmediyse veya alıcı hesabına geçmediyse, bankanız işlemi doğrudan iptal edebilir.
• Alıcının Onayı ile İade: Para alıcının hesabına geçtiyse, bankanız alıcı banka aracılığıyla alıcıyla iletişime geçecek ve parayı iade etmesi için talepte bulunacaktır. Yasal olarak, alıcının onayı olmadan bankaların alıcının hesabından para çekme yetkisi bulunmamaktadır.
• Onay Olmaksızın İade İmkansızlığı: Bankacılık mevzuatına göre, havale edenin havale işlemi bankaya ulaştığında ve havale edilenin uhdesine girdiğinde, bankanın bu işleme müdahale veya geri alma yetkisi bulunmamaktadır. Bu durum, yanlış işlemde hata yapan tarafın banka olmadığı durumlar için geçerlidir (İstanbul 8. Asliye Ticaret Mahkemesi, E. 2017/203, K. 2018/41, T. 06.02.2018 ).

2. Alıcının Parayı İade Etmeyi Reddetmesi Durumunda Hukuki Yollar

Eğer alıcı, yanlışlıkla gönderilen parayı iade etmeyi reddederse veya bankaların çabaları sonuçsuz kalırsa, hukuki yollara başvurmak kaçınılmaz hale gelir.

2.1. Sebepsiz Zenginleşme Davası

Yanlışlıkla gönderilen paranın iadesi için temel hukuki dayanak, Türk Borçlar Kanunu'nda (TBK) düzenlenen sebepsiz zenginleşme hükümleridir (m. 77 vd.).

• Hukuki Niteliği: Haklı bir sebep olmaksızın, bir başkasının malvarlığından veya emeğinden zenginleşen kişi, bu zenginleşmeyi geri vermekle yükümlüdür (TBK m. 77). Yanlış EFT/havale durumunda, alıcı hukuki bir sebep olmaksızın zenginleşmiş, gönderen ise fakirleşmiştir.
• Dava Şartları:
  1. Bir tarafın malvarlığında artış (zenginleşme).
  2. Diğer tarafın malvarlığında azalma (fakirleşme).
  3. Zenginleşme ile fakirleşme arasında illiyet bağı.
  4. Zenginleşmenin haklı bir sebebe dayanmaması (yanlışlık veya hatadan kaynaklanması).
• İspat Yükü: Davacı (parayı gönderen kişi), yanlışlıkla para gönderdiğini ve alıcının bu parayla sebepsiz zenginleştiğini ispatlamakla yükümlüdür (Türk Medeni Kanunu m. 6; Hukuk Muhakemeleri Kanunu m. 190). Banka dekontları, banka yazışmaları ve varsa alıcı ile yapılan iletişim kayıtları bu ispat yükünü yerine getirmede kritik öneme sahiptir. Havalenin mevcut bir borcun ödenmesi amacıyla yapıldığı yolundaki yasal karinenin aksini, yani havalenin borcun ödenmesinden başka bir amaçla yapıldığını ileri süren havalecinin bu iddiasını kanıtlaması gerekir (Yargıtay 3. Hukuk Dairesi, E. 2023/2697, K. 2024/2344, T. 17.09.2024 ). Borç olmayanı hataen ödeyen kimse, yanlışlığa düştüğünü ispat ederse ödediğini geri isteyebilir (Yargıtay 4. Hukuk Dairesi, E. 2021/17993, K. 2022/16081, T. 05.12.2022 ).
• Görevli Mahkeme: Bu tür davalarda görevli mahkeme Asliye Hukuk Mahkemesi'dir.
• Zamanaşımı: Sebepsiz zenginleşmeden doğan dava hakkı, hak sahibinin zararı ve zenginleşmeyi öğrendiği tarihten itibaren iki yıl ve her halde zenginleşmenin gerçekleştiği tarihten itibaren on yıl geçmekle zamanaşımına uğrar (TBK m. 82).

2.2. İhtarname Gönderme

Dava açmadan önce, bir avukat aracılığıyla alıcıya ihtarname çekmek, hukuki sürecin önemli bir parçasıdır. Bu ihtarname ile:

• Yanlışlıkla yapılan ödeme bildirilir.
• Belirli bir süre içinde paranın iadesi talep edilir.
• İade edilmemesi halinde yasal yollara başvurulacağı ve tüm yargılama giderlerinin karşı tarafa yükleneceği ihtar edilir.

İhtarname, alıcıyı temerrüde düşürerek faiz işletilmesi için hukuki zemin hazırlar. Alıcının iyi niyetli olmadığı hallerde temerrüt için bildirim aranmazken, dosya kapsamına göre davalıların kötü niyetli olduklarına dair bir tespit yapılmamışsa, davalıların ancak kendilerine yapılan bildirim ile temerrüde düşecekleri kabul edilir (Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 21. Hukuk Dairesi, E. 2021/1294, K. 2023/946, T. 14.06.2023 ).

2.3. Faiz Talebi

Yanlış gönderilen paranın iadesi geciktiğinde, gönderen faiz talep etme hakkına sahip olur. Faiz başlangıcı ve türü, alıcının iyi niyetli olup olmadığına ve temerrüde düşme anına göre değişir:

• İyi Niyetli Alıcı: Alıcı, paranın kendisine yanlışlıkla geldiğini bilmeden almışsa (iyi niyetli ise), faiz sorumluluğu kendisine yapılan bildirim veya ihtarnameden itibaren başlar. Bu durumda yasal faiz (TBK m. 79) işletilir.
• Kötü Niyetli Alıcı: Alıcı, paranın kendisine yanlışlıkla geldiğini biliyor veya bilmesi gerekiyorsa (kötü niyetli ise), zenginleştiği tarihten itibaren faiz ödemekle yükümlü olur (TBK m. 79). Genellikle, ticari işlemler söz konusu ise ticari faiz de talep edilebilir.

2.4. Dolandırıcılık Suç Duyurusu (Şüpheli Durumlarda)

Eğer alıcının parayı iade etmeyi reddetmesi, iletişim kurmaktan kaçınması veya yanıltıcı bilgiler vermesi gibi eylemleri, parayı bilerek ve hileli yollarla kendine mal etme kastını düşündürüyorsa, Cumhuriyet Savcılığı'na dolandırıcılık suçundan suç duyurusunda bulunulabilir. Ancak, bu yolun tercih edilmesi için alıcının kötü niyetinin ve dolandırıcılık kastının somut delillerle desteklenmesi gerekmektedir. Aksi takdirde, suçun unsurları oluşmadığı için takipsizlik kararı verilebilir.

3. Bankaların Sorumluluğu ve Sorumluluktan Kurtulma İhtimali

Kural olarak, yanlış kimlik tanımlayıcının (IBAN veya alıcı adı) müşteri tarafından hatalı verilmesi durumunda, ödeme hizmeti sağlayıcısı (banka) ödeme işleminin hatalı gerçekleştirilmesinden sorumlu tutulamaz (Yönetmelik m. 70/2 ). Bu, hatanın doğrudan gönderenden kaynaklandığı durumları kapsar.

Ancak, bankanın kendi sisteminden veya çalışanlarından kaynaklanan bir hata varsa (örneğin, gönderilen isim ile IBAN numarasının eşleşmemesine rağmen işlemin onaylanması), bankanın sorumluluğu gündeme gelebilir. Özellikle, bankacılık teamüllerine göre alıcı ismi ile hesap sahibinin isminin tutmaması halinde havalenin otomatik olarak hesaba geçmeyip, şube onayına düşmesi gerektiği durumlarda bankanın kontrol yükümlülüğü bulunmaktadır (Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, E. 2020/8141, K. 2022/5175, T. 22.06.2022 ). Yargıtay, bankaların güven kurumu olması nedeniyle daha fazla özen yükümlülüğü altında bulunduğunu ve IBAN ile hesap sahibi isminin eşleştirilmesi gibi tedbirlerin alınması gerektiğini vurgulamaktadır (Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, E. 2022/2232, K. 2023/1893, T. 28.03.2023 ).

Bu gibi durumlarda, banka ile müşteri arasındaki sözleşme hükümleri ve Ödeme Hizmetleri Yönetmeliği'nin ilgili maddeleri çerçevesinde, bankanın kusuru oranında sorumluluğu doğabilir ve müşteri, bankasına karşı tazminat davası açabilir.

4. Önemli Pratik İpuçları ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

• İşlem Öncesi Kontrol: Para transferi yapmadan önce alıcı adını ve IBAN numarasını iki kez kontrol etmek, hataların önüne geçmenin en etkili yoludur.
• Kanıtları Saklama: İşlem dekontunu, banka ile yapılan tüm yazışmaları ve görüşme kayıtlarını saklayın. Bu belgeler, hukuki süreçte önemli delil teşkil eder.
• Arabuluculuk: Dava açmadan önce arabuluculuk yoluyla uzlaşma imkanı değerlendirilebilir. Bu, daha hızlı ve daha az maliyetli bir çözüm sunabilir.
• Hukuki Destek: Sürecin karmaşıklığı göz önüne alındığında, bir avukattan hukuki danışmanlık ve destek almak, haklarınızın korunması ve en doğru adımların atılması için kritik öneme sahiptir.
• Maliyetler: Hatalı ödeme işleminde, gönderenin hatası nedeniyle para iadesi gereken durumlarda, Merkez Bankasına ödenen masraflar dışında finansal tüketiciden herhangi bir ücret alınamaz. Havalenin iadesi, reddi, devri ya da havale işlemine dair bilgi değişikliği işlemlerinden bir kamu kurum ve kuruluşuna veya üçüncü kişilere ödenen ücretler dışında ücret alınamaz (Finansal Tüketicilerden Alınacak Ücretlere İlişkin Usûl ve Esaslar Hakkında Tebliğ m. 12/2 ).

Sonuç: Bilinçli İşlem, Proaktif Yaklaşım ve Hukuki Çözüm

Yanlış EFT/havale yapmak, her ne kadar can sıkıcı bir durum olsa da, doğru adımların izlenmesi ve yasal yollara başvurulması halinde paranın geri alınması mümkündür. Bu süreçte, hızlı hareket etmek, bankanızla işbirliği yapmak, delilleri eksiksiz toplamak ve hukuki destek almak büyük önem taşır. Unutulmamalıdır ki, bilinçli ve dikkatli işlem yapmak, bu tür hataların önlenmesindeki en etkili yöntemdir. Para transferi yapmadan önce alıcı bilgilerini dikkatlice kontrol etmek, sistem tarafından verilen uyarıları dikkate almak ve şüpheli durumlarda işlemi ertelemek, olası mağduriyetlerin önüne geçilmesine yardımcı olacaktır.