Özel Okul Ücretlerindeki Fahiş Artışlar ve Velilerin Hukuki Hakları

Özel Okul Ücretlerindeki Fahiş Artışlar ve Velilerin Hukuki Hakları

Son yıllarda özel okul ücretlerinde yaşanan olağandışı artışlar, veliler için önemli bir sorun teşkil etmektedir. Özellikle ekonomik dalgalanmaların etkisiyle bazı özel okulların, kanun ve yönetmeliklerle belirlenen ücret artış sınırlarını aşması, kamuoyunda haklı bir tepkiye yol açmıştır. Bu durum, eğitim hizmetini bir ticari edim olarak sunan özel okullarla veliler arasında çıkan uyuşmazlıkları artırmakta ve hukuki sürecin önemini gözler önüne sermektedir.

Bu makalede, velilerin özel okul ücretlerindeki fahiş artışlar karşısında sahip oldukları hukuki hakları, başvuru yollarını ve Yargıtay'ın konuya ilişkin yerleşik içtihatlarını inceleyeceğiz.

Mevzuat Çerçevesinde Özel Okul Ücret Artışları

Özel okulların eğitim ücretleri, Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) tarafından çıkarılan mevzuatla sıkı bir şekilde düzenlenmiştir. Özel okullar, her yıl Resmi Gazete'de yayımlanan Millî Eğitim Bakanlığı Özel Öğretim Kurumları Yönetmeliği'ne tabidir. Bu Yönetmelik, özellikle ara sınıflardaki öğrenciler için uygulanacak ücret artışlarının üst sınırını net bir şekilde belirler.

Yönetmeliğe göre, ara sınıflar için yapılacak artışlar, bir önceki eğitim öğretim yılında ilan edilen ücrete, (bir önceki yılın ortalama Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) + bir önceki yılın ortalama Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE))/2 + 5 formülüyle hesaplanan orandan fazla olamaz. Bu sınırlama, özel okulların keyfi zam yapmasını engellemeyi amaçlar.

Ayrıca, Yönetmelik ile eğitim hizmeti dışında kalan yemek, kırtasiye, kıyafet gibi ek hizmet ve malzemeler için alınan ücretlere de sınırlamalar getirilmiştir. Okulların "kitap ücreti" veya "genel gider" gibi adlar altında, velileri sözleşme dışı ek ödemelere zorlaması hukuka aykırıdır.

Yargıtay İçtihatları Işığında Sözleşme Hürriyeti ve Tüketici Hukuku

Özel okullar ile veliler arasında imzalanan sözleşmeler, 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun kapsamında değerlendirilmektedir. Bu nedenle, sözleşmedeki hükümlerin tüketici aleyhine haksız şartlar içerip içermediği önem taşır. Yargıtay, birçok kararında özel okulların sözleşme hürriyetini kötüye kullanarak veliler aleyhine dengesiz ve haksız hükümler tesis edemeyeceğini vurgulamıştır.

Bu konuya ilişkin emsal niteliğindeki Yargıtay kararları şunlardır:

Yargıtay 13. Hukuk Dairesi, 2017/8224 E., 2018/9262 K.

"Taraflar arasında imzalanan sözleşmede özel okulun tek taraflı olarak fahiş oranda ücret artışı yapabilmesine imkân tanınması, tüketici hukuku bakımından geçersizdir. Bu tür hükümler tüketici aleyhine haksız şart niteliği taşır. Zira, Tüketici Kanunu'nun 5. maddesinde de belirtildiği üzere, haksız şartlar, tüketiciyle müzakere edilmeden sözleşmeye dâhil edilen ve tarafların hak ve yükümlülüklerinde dürüstlük kuralına aykırı düşecek biçimde dengesizliğe neden olan sözleşme şartlarıdır. Özel okulun, veliye fahiş fiyat artışını dayatması bu ilkelere aykırıdır."

Yargıtay 13. Hukuk Dairesi, 2009/3305 E., 2009/8814 K.

"Özel okul ücretlerinde yapılan artışların yasal sınırların üzerinde olması ve veliyi tek taraflı olarak zor durumda bırakması, sözleşme hükümlerinin geçersizliğini doğurur. Bu halde veli tarafından ödenen fazla ücretin iadesine karar verilmesi gerekir. Zira, tüketici sözleşmelerinde haksız şartlar, taraflardan birinin sözleşmeden kaynaklanan hak ve yükümlülüklerini dürüstlük kurallarına aykırı bir şekilde aleyhine olacak şekilde bozarsa, o şartlar geçersiz sayılır."

Bu kararlar, velilerin ödedikleri fahiş ücretlerin iadesi talebinde bulunma hakkının hukuken korunduğunu açıkça göstermektedir. Özel okullar, sözleşme serbestisini, velileri mağdur edecek şekilde kullanamaz.

Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar ve Hukuki Başvuru Yolları

Veliler, uygulamada sık sık kayıt yenileme dönemlerinde, çocuklarının eğitimine devam edebilmesi baskısıyla fahiş ücret artışlarını kabul etmek zorunda kalabilmektedir. Ayrıca, Yönetmelikte açıkça yasaklanmasına rağmen, "zorunlu bağış" veya "ek gider" gibi adlarla ek ödemeler talep edilmesi de sıkça karşılaşılan bir durumdur.

Bu tür durumlarda velilerin izleyebileceği hukuki yollar şunlardır:

• Tüketici Hakem Heyeti Başvurusu: Uyuşmazlık bedelinin güncel parasal sınırların altında kalması halinde, veliler öncelikle ikamet ettikleri yerdeki veya okulun bulunduğu yerdeki Tüketici Hakem Heyetlerine başvurabilir. Bu başvurular, dilekçe ve ilgili belgelerle (sözleşme, ödeme makbuzları, okulun zam bildirimleri vb.) yapılmalıdır.
• Arabuluculuk ve Tüketici Mahkemesi: Uyuşmazlık bedeli, Tüketici Hakem Heyetlerinin parasal sınırlarını aşıyorsa, dava açılmadan önce arabuluculuk yolu zorunludur. Arabuluculuk sürecinde uzlaşma sağlanamaması halinde, yetkili Tüketici Mahkemelerinde dava açılabilir. Tüketici Mahkemesi bulunmayan yerlerde ise Asliye Hukuk Mahkemeleri görevlidir.
• İcra Takibi: Mahkeme veya Tüketici Hakem Heyeti kararı kesinleştikten sonra, veli tarafından ödenen fazla ücretin iadesi için icra takibi başlatılabilir.

Sonuç

Özel okulların ücret artışları, serbest piyasa koşullarına bırakılmamış olup, hukuki ve idari düzenlemelerle sıkı bir şekilde denetlenmektedir. Milli Eğitim Bakanlığı düzenlemeleri ve Yargıtay kararları, fahiş ücret artışlarına karşı velileri koruyan somut dayanaklar sunmaktadır.

Bir eğitim kurumundan hukuka aykırı şekilde yüksek ücret talep edildiğinde, velilerin haklarını bilmesi ve bu hakları etkin bir şekilde kullanması büyük önem taşır. Hukuki sürece başvurmaktan çekinmemek, hem bireysel hakların korunması hem de özel okulların keyfi ve hukuka aykırı uygulamalarının önüne geçilmesi adına kritik bir adımdır. Hukuki uyuşmazlıklarda profesyonel hukuki destek almak, sürecin doğru ve hızlı bir şekilde yürütülmesini sağlayacaktır.