TÜRKİYE'DE KİRALANAN MÜLKLERDE EVCİL HAYVAN BESLEME: YÖNETİM PLANI, KİRA SÖZLEŞMESİ VE YARGITAY İÇTİHATLARI IŞIĞINDA HUKUKİ BİR ANALİZ

TÜRKİYE'DE KİRALANAN MÜLKLERDE EVCİL HAYVAN BESLEME: YÖNETİM PLANI, KİRA SÖZLEŞMESİ VE YARGITAY İÇTİHATLARI IŞIĞINDA HUKUKİ BİR ANALİZ

Türkiye'de evcil hayvanların kiralanan mülklerde bulundurulup bulundurulamayacağı konusu, kira sözleşmesinin içeriği, kat mülkiyeti rejimi ve Yargıtay içtihatları çerçevesinde değerlendirilen karmaşık bir hukuki meseledir. Türk Borçlar Kanunu (TBK) evcil hayvan besleme yasağına ilişkin doğrudan bir hüküm içermemekle birlikte, kiracının kiralananı özenle kullanma ve komşulara saygı gösterme borcunu (TBK m. 316) esas alır. Bu bağlamda, evcil hayvan besleme konusunda temel belirleyici faktörler, apartman veya site yönetim planı ile kira sözleşmesindeki özel hükümlerdir.

Yönetim Planında Evcil Hayvan Yasağı ve Bağlayıcılık

Apartman veya sitelerde evcil hayvan besleme konusunda en önemli ve bağlayıcı düzenleme, Kat Mülkiyeti Kanunu (KMK) çerçevesinde hazırlanan Yönetim Planı'dır. KMK m. 28 uyarınca, yönetim planı, ana gayrimenkulün yönetim tarzını, kullanma maksat ve şeklini düzenleyen ve tüm kat maliklerini ve onların külli ve cüzi haleflerini (kiracılar dahil) bağlayan bir sözleşme hükmündedir.

Eğer yönetim planında evcil hayvan beslenmesinin yasak olduğuna dair açık bir hüküm varsa, bu yasak tüm malikleri ve kiracıları da bağlar. Bu durumda, kiracının evcil hayvan beslemesi, yönetim planına aykırılık teşkil eder ve kiraya veren veya diğer kat malikleri tarafından hukuki yollara başvurulmasına neden olabilir. Yargıtay, yönetim planında yer alan bir evcil hayvan yasağının geçerli olduğunu ve bu yasağa uyulmamasının hukuki sonuçlar doğurabileceğini içtihatlarıyla açıkça belirtmiştir.

Örnek Yargıtay İçtihadı: Yargıtay Hukuk Genel Kurulu'nun 18.01.2022 tarihli ve E. 2017/3018, K. 2022/6 sayılı kararı, yönetim planındaki ‘hayvan beslenemez’ hükmünün geçerli olduğunu ve bu hükme aykırı davranışın hukuki sonuç doğuracağını teyit etmektedir. Benzer şekilde, Yargıtay 5. Hukuk Dairesi'nin 11.02.2025 tarihli ve E. 2024/6506, K. 2025/1722 sayılı kararı da yönetim planındaki evcil hayvan besleme yasağının bağlayıcılığını yinelemektedir.

Kira Sözleşmesinde Evcil Hayvan Yasağı

Kira sözleşmesinde evcil hayvan beslenmesine dair bir yasak maddesi bulunması halinde, bu maddenin geçerliliği iki farklı senaryoda değerlendirilmelidir:

1. Yönetim planında da yasak varsa: Yönetim planında evcil hayvan beslenmesine ilişkin açık bir yasak bulunuyorsa, kira sözleşmesindeki bu hüküm genellikle ikincil kalır ve yönetim planının bağlayıcılığı esas alınır. Bu durumda, kira sözleşmesindeki yasağın varlığı ayrıca bir tartışmaya gerek bırakmaz.
2. Yönetim planında yasak yoksa: Eğer yönetim planında evcil hayvan beslenmesine dair açık bir yasak yoksa, sadece kira sözleşmesindeki yasak maddesinin geçerliliği Türk Borçlar Kanunu'nun genel işlem koşulları (m. 20-25) ve dürüstlük kuralı çerçevesinde denetlenebilir. Bu durumda, kiracının evcil hayvan beslemesi, TBK m. 316'da belirtilen "kiralananı özenle kullanma ve komşulara saygı gösterme borcunun" ihlal edildiği, yani komşulara rahatsızlık verildiği veya kiralananın hor kullanıldığı somut delillerle ispatlandığı takdirde hukuki sonuç doğurur. Salt kira sözleşmesindeki bir yasak maddesi, somut bir rahatsızlık veya hor kullanma durumu yoksa tek başına tahliye nedeni olmayabilir.

"Küçük Hayvanlar Ayrımı"na Yargıtay Yaklaşımı

Yargıtay'ın, evcil hayvanın boyutu veya türü (küçük hayvanlar/büyük hayvanlar) üzerinden kategorik bir "küçük hayvanlar serbesttir" yaklaşımı bulunmamaktadır. Esas olan, yönetim planında bir yasak olup olmadığıdır. Yönetim planında yasak varsa, hayvanın türü veya boyutu fark etmeksizin yasak uygulanır. Yönetim planında yasak yoksa, evcil hayvanın somut olarak rahatsızlık verip vermediği (gürültü, koku, hijyen sorunları, saldırganlık vb.) ispatlanmalıdır. Yargıtay, rahatsızlık ölçütünü esas almakta ve bu rahatsızlığın somut delillerle ortaya konulmasını aramaktadır. Örneğin, Yargıtay 5. Hukuk Dairesi'nin 29.04.2025 tarihli ve E. 2025/1224, K. 2025/6361 sayılı kararı, yönetim planında yasaklı cinsler belirtilmediği sürece, hayvan refahı ve çevre güvenliği açısından sakınca yaratmayan hayvanlar için davanın reddedilebileceğini belirtmektedir.

Hukuki Süreç ve Yaptırımlar

1. Kiraya Verenin Başvurabileceği Yollar (TBK m. 316 Kapsamında):
   • Kiracının evcil hayvan beslemesi nedeniyle komşuları rahatsız etmesi veya kiralananı özen borcuna aykırı kullanması durumunda, kiraya veren yazılı bir ihtarname çekerek kiracıya durumu düzeltmesi için en az 30 gün süre vermelidir.
   • İhtara rağmen aykırılığın giderilmemesi veya aykırılığın kiraya verene veya komşulara katlanılamaz derecede ağır ve sürekli bir rahatsızlık vermesi halinde, kiraya veren kira sözleşmesini feshetme ve Sulh Hukuk Mahkemesi'nde tahliye davası açma hakkına sahiptir. 
2. Diğer Kat Maliklerinin veya Yönetimin Başvurabileceği Yollar (KMK m. 33 Kapsamında):
   • Evcil hayvanın yönetim planına aykırı şekilde veya rahatsız edici biçimde beslenmesi durumunda, zarar gören kat malikleri veya kat malikleri kurulu adına yönetici, Sulh Hukuk Mahkemesi'nde "hakimin müdahalesini" talep edebilirler. Bu dava sonucunda mahkeme, rahatsızlığın giderilmesi için (gerekiyorsa hayvanın uzaklaştırılması dahil) uygun kararı verebilir.

Görevli ve Yetkili Mahkeme

• Görevli Mahkeme: Kira ilişkisinden veya Kat Mülkiyeti Kanunu'ndan doğan bu tür davalarda görevli mahkeme Sulh Hukuk Mahkemesi'dir (HMK m. 4).
• Yetkili Mahkeme: Davalının yerleşim yeri mahkemesi genel yetkili mahkeme olmakla birlikte (HMK m. 6), sözleşmeden doğan davalarda sözleşmenin ifa yeri mahkemesi de yetkilidir (HMK m. 10). Taşınmaz kiralarında uygulamada ifa yeri genellikle kiralananın bulunduğu yer kabul edilir. Dolayısıyla, kiralananın bulunduğu yer Sulh Hukuk Mahkemesi de yetkili olacaktır.

İspat Yükü

• Yönetim planında açık yasak varsa: İspat yükü, yasağın varlığını ve kiracının bu yasağa aykırı davrandığını (evcil hayvan beslediğini) delillendirmekle daha kolaydır.
• Yönetim planında yasak yoksa: Kiraya veren veya diğer kat malikleri, evcil hayvanın somut olarak rahatsızlık verdiğini veya kiralananı hor kullandığını ispatlamak zorundadır. Bu deliller arasında tanık ifadeleri, bilirkişi raporları (gürültü ölçümü, koku tespiti), keşif, ses veya görüntü kayıtları yer alabilir.

Sonuç

Türkiye'de evcil hayvanın kiralanan bir mülkte beslenip beslenemeyeceği sorusunun yanıtı, öncelikle Yönetim Planı'nın içeriğine ve ikinci olarak kira sözleşmesindeki hükümler ile TBK m. 316'nın uygulama şartlarına bağlıdır. Yönetim planında yasak varsa bu kesinlikle bağlayıcıdır ve ihlal halinde hukuki yaptırım doğurur. Yönetim planında yasak yoksa, somut rahatsızlık veya hor kullanma durumu ispat edilmedikçe, salt kira sözleşmesi hükmüyle tahliye her olayda otomatik değildir. Kiracıların, bir mülk kiralamadan önce mutlaka yönetim planını incelemeleri ve bu konudaki hükümleri netleştirmeleri büyük önem taşımaktadır.