İşçinin Maaşına Gelen Çok Sayıda Haciz Nedeniyle İş Sözleşmesinin Feshi: Geçerli Neden mi, Haksız Fesih mi?

İşçinin Maaşına Gelen Çok Sayıda Haciz Nedeniyle İş Sözleşmesinin Feshi: Geçerli Neden mi, Haksız Fesih mi?

Giriş

İşçinin kişisel borçları nedeniyle maaşına gelen haciz yazıları, işveren bakımından zamanla ciddi bir idari yük haline gelebilmekte ve işyeri organizasyonu üzerinde doğrudan etkiler yaratabilmektedir. Bu bağlamda, işverenin, sık ve çok sayıda maaş haczi ile karşı karşıya kalması halinde iş sözleşmesini sona erdirmesi uygulamada sıkça rastlanan bir durumdur. Ancak bu tür fesihlerin geçerli mi, yoksa haksız mı olduğu konusu içtihatlar ışığında dikkatle değerlendirilmelidir.

Aşağıda, Yargıtay 9. Hukuk Dairesi ile Bölge Adliye Mahkemelerinin konuya ilişkin kararları, hiçbir değişiklik yapılmadan sunulmakta; ardından her bir karar, genel hukuk ilkeleriyle birlikte analiz edilmektedir.

1. Fesih Geçerli Kabul Edilen Kararlar

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi – 13.05.2019 – 2019/94 E., 2019/10769 K.

“..Somut uyuşmazlıkta, davacının iş akdi 22.7.2016 tarihli fesih yazısıyla “Çalışmanızın devamı sırasında sık sık ailevi meseleleri sebep göstererek işe geç gelmeniz ve mesai saatlerinden evvel işten çıkmak için izin istemeniz, bununla birlikte yine sıklıkla devamsızlık yapmanız nedeniyle iş akışı olumsuz etkilenmekte olup bu durum ayrıca diğer çalışma arkadaşlarınızın daha fazla iş gücüne ihtiyaç duyulmasına sebebiyet verdiğinden işyerinde çalışma huzurunu da bozmaktadır, yine hakkınızda değişik alacaklılar tarafından çok sayıda icra takibi yapıldığı ve ücretinize hacizler konulduğu tespit edilmiş olup, bu durum ayrıca insan kaynakları, hukuk, muhasebe bölümlerinde önemli zaman kaybına neden olacak şekilde çalışma sürecini ve işyeri organizasyonunu olumsuz yönde etkilemektedir. Bu nitelikteki davranışlarınız sebebiyle yazılı olarak savunmanız talep edilmiş de herhangi bir yazılı savunma iletmediğinizden.... 4857 sayılı İş Kanunu'nun 17. ve 18. maddelerine istinaden 22.07.2016 tarihinde feshedilmiştir" denilerek feshedilmiştir. Dosya kapsamındaki delillerden davacının sık sık işe geç geldiği ve mesai saatlerinden erken çıkmak istediği iddiaları davalı tarafından dosyaya sunulan deliller ve tanık beyanlarıyla ispatlanamamışsa da dosyaya sunulan çeşitli tarihlerde icra daireleri tarafından davalı işverene yazılmış 12 adet maaş haczi müzekkeresinin bulunduğu, işverenin sürekli icra takip yazılarına muhatap olmasına neden olan davacının işyerinde olumsuzluklara neden olduğu, davalı işverenin açıklanan nedenlere istinaden gerçekleştirdiği feshin haklı değil ancak geçerli nedene dayandığı dosyadaki bilgi ve belgelerden anlaşılmaktadır. Açıklanan nedenle davanın reddi yerine yazılı gerekçeyle kabulü yerinde değildir.”

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi – 18.02.2019 – 2018/6238 E., 2019/3907 K.

“Maaşına değişik alacaklılar tarafından çok sayıda ve farklı zamanlarda haciz konulmasına bağlı olarak icra müdürlüğünden işyerine gönderilen yazıların sayıca çok olması, bu durumun işyerinde oldukça önemli işgücü ve zaman kaybına sebep olması nedeniyle 6 ay içinde icra dosyalarının kapatılması, işyerine yeni maaş haczi yazılarının gelmemesi konusunda işverence uyarılmış olduğu halde verilen süreye rağmen haciz yazılarının gelmeye devam etmesi üzerine iş akdi feshedilmiş olan işçiyle ilgili olarak Yargıtay; işçi aleyhine yapılan icra takiplerinin çokluğu, işverenin/muhasebe servisinin/görevlisinin buna ilişkin işlemler yapmak zorunda kalması, işverenin de sorumluluğunu doğurabilecek hallerin oluşması riski nedeniyle işverence yapılan feshin geçerli nedene dayandığı yönünde karar vermiştir.”

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi – 31.03.2014 – 2014/2289 E., 2014/10647 K.

“İşe alınmadan önce borçlu olduğu işveren tarafından öğrenilen, borçlu oluşunun işe alınmasına engel olduğu, bunun düzeltilmesi gerektiği belirtilen, borçlarını ödediğini ve işvereni herhangi bir maaş haczi ile karşı karşıya bırakmayacağını beyan etmesi üzerine işe alınan, ancak sözünde durmadığı veya yanlış bilgi verdiği gerekçesiyle iş akdi feshedilen işçiyle olarak Yargıtay; en baştan beri taahhüt ettiği hususları ihlal ettiği, doğruluğa aykırı olarak hareket ettiği, düzensiz ödemeleri yahut hiç ödeme yapmaması sebebiyle işvereni yanılttığı, işçinin mevcut güven ilişkisini ortadan kaldırdığı, işçi ile iş ilişkisinin devam ettirilmesinin işverenden beklenemez hale geldiği gerekçesiyle yapılan fesih işleminin geçerli olduğuna karar vermiştir.”

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi – 14.05.2018 – 2017/25813 E., 2018/10708 K.

“...Davacı işçi hakkında piyasaya olan borçlarından dolayı çok sayıda icra takibi bulunduğu, icra takiplerinden dolayı sürekli işyerine yazılar geldiği, bir gün işe gelmeyen ve mazeret de bildirmeyen davacıya işe gelmeme nedeni sorulduğunda mahkemenin kendisini Adli Tıp Kurumu'na sevk ettiğini, Adli Tıp Kurumu'na gittiği için gelemediğini söylediği, keza iki gün sonra tekrar işe gelmediğinde ve yeniden durum kendisine sorulduğunda bu defa da adli tıpa sonuçlarını almaya gittiği şeklinde açıklama yaptığı, kısacası davacının özel hayatındaki sıkıntıların işyerinde olumsuzluklara neden olduğu, davalı işverenin açıklanan nedenlere istinaden gerçekleştirdiği feshin haklı değil ancak geçerli nedene dayandığı dosyadaki bilgi ve belgelerden anlaşılmaktadır.”

3. Fesih Haksız veya Geçersiz Sayılan Kararlar

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi – 09.12.2014 – 2013/4123 E., 2014/37649 K.

“Borcundan dolayı maaşı üzerine 9 farklı icra dosyasından haciz geldiği, borçları yüzünden işine yeterince konsantre olmadığı gerekçeleriyle iş sözleşmesi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranış nedeniyle işverence feshedilmiş olan işçiyle ilgili olarak Yargıtay; işverenin işçinin ücretini zamanında ödememiş olduğu hususunu da göz önüne alınarak, işçinin maaşına haciz gelmesinin doğruluk ve bağlılığa aykırı bir davranış olmadığına, dolayısıyla işverence yapılan feshin haksız fesih olduğuna karar vermiştir.”

İstanbul BAM, 29. HD., E. 2019/337, K. 2020/738, T. 11.6.2020

“…İşverenin şahsınıza olan güvenini ortadan kaldırmanız” ibaresi dışındaki ibarelerin işçinin davranış ve verimliliği ile ilgili olduğu görülmektedir... İşçinin üçüncü kişilere olan borcu bu anlamda işverenin güvenini sarsacak eylem olarak nitelendirilemez... Mahkememizce gerek fesih bildiriminde işçiye isnat edilen fiilin açık ve net bir şekilde belirtilmemiş olması, gerekse de işçinin borçlarının bulunması ve bu nedenle icra takibi altında olması hususu haklı neden olarak görülmediğinden fesih nedeni haksız bulunmuştur… O halde yapılan fesih gerek usulen gerekse de esasen geçersiz bir fesihtir…”

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi – 05.11.2015 – 2015/30854 E., 2015/31326 K.

“...İş kanunu ve Yargıtay içtihatlarına göre işçinin ücretinin borcu nedeniyle haczedilmesi, istisnaen davranış nedeniyle feshi geçerli kıldığı, işçinin ücretinin sık sık haczi nedeniyle, objektif bir bakış açısı altında, işyerinin, örneğin muhasebe veya hukuk servisinde önemli zaman kaybına neden olacak şekilde çalışma sürecinin veya işyeri organizasyonunun olumsuz yönde etkilendiğinin kabul edilmesi halinde geçerli fesih nedeninin kabul edilmesi gerekeceği, ancak bunun için işçiye önceden ihtar çekilmesi gerektiği anlaşılmış olup... Davacı işçiye fesih öncesi herhangi bir ihtar verilmediği gibi davacının davranışının işyerinde olumsuzluklara yol açtığı da somut bir biçimde ispatlanamamıştır...”

4. Sonuç

Yargıtay ve BAM kararları doğrultusunda şu net ilkelere ulaşmak mümkündür:

• Maaşına tekil haciz gelen işçinin iş sözleşmesi feshedilemez.
• Haciz sayısının fazlalığı, sürekliliği, işyerindeki olumsuz etkisi varsa geçerli neden oluşabilir.
• İşverence yazılı uyarı yapılması, savunma alınması ve objektif gerekçelerin gösterilmesi gerekir.
• İşverenin kendisi işçinin maaşını geç ödediyse, bu durumda işçinin borçlanması kusur sayılmaz.
• Güven ilişkisini sarsan özel durumlar (örneğin, işe alımda taahhüt edilenin ihlali) geçerli fesih sebebi olabilir.

Sonuç olarak; işçinin maaşına gelen hacizlerin iş sözleşmesinin sona erdirilmesi sürecinde hangi sınırlar içinde hukuken geçerli sayılacağına ilişkin değerlendirmelerin, her somut olaya özel, içtihatlara dayalı ve ölçülülük ilkesine uygun şekilde yapılması gerekmektedir.