Grev ve Lokavt Nedir?

Grev Nedir? Hukuki Tanımı, Unsurları ve Sonuçları

1. Grevin Tanımı

6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu'nun 58. maddesine göre grev, işçilerin topluca çalışmamak suretiyle işyerinde faaliyeti durdurmak veya işin niteliğine göre önemli ölçüde aksatmak amacıyla, aralarında anlaşarak veya bir kuruluşun aynı amaçla topluca çalışmamaları için verdiği karara uyarak işi bırakmalarıdır. 

2. Kanuni Grevin Unsurları

Kanuni bir grevin varlığı için aşağıdaki unsurların bir arada bulunması gerekmektedir:

• Toplu İş Sözleşmesi Uyuşmazlığı: Grev, yalnızca toplu iş sözleşmesi müzakereleri sırasında çıkan menfaat uyuşmazlıkları sonucunda yapılabilir
• Yetkili Sendika Kararı: Grev kararı, yetkili işçi sendikası tarafından alınmalıdır.
• Arabuluculuk Süreci: Uyuşmazlık, resmi arabulucu tarafından çözülememiş olmalıdır.
• Karar ve Bildirim: Grev kararı, arabuluculuk tutanağının tebliğinden itibaren altmış gün içinde alınmalı ve uygulanacağı tarihten en az altı iş günü önce karşı tarafa bildirilmelidir.
• Grev Yasağının Bulunmaması: Grev yapılacak işyerinde grev yasağı veya erteleme kararı bulunmamalıdır.

3. Grev Yasakları

6356 sayılı Kanun'un 62. maddesine göre, aşağıdaki işlerde grev yapılamaz:

• Can ve mal kurtarma işleri
• Cenaze ve tekfin işleri
• Su, elektrik, doğalgaz, petrol üretimi ve dağıtımı
• Bankacılık ve noterlik hizmetleri
• Kamu kuruluşlarınca yürütülen itfaiye, şehir içi ulaşım hizmetleri
• Havacılık hizmetleri
• Sağlık hizmetleri (hastane, klinik, eczane vb.)
• Eğitim ve öğretim kurumları

Ayrıca, savaş, genel veya kısmi seferberlik, doğal afetler gibi olağanüstü hallerde Bakanlar Kurulu, grevi altmış gün süreyle erteleyebilir.

4. Grevin İş Sözleşmesine Etkisi

Kanuni grev süresince işçilerin iş sözleşmeleri askıya alınır. Bu dönemde:

• İşçilere ücret ve sosyal yardımlar ödenmez.
• Bu süre, kıdem tazminatı hesabında dikkate alınmaz.
• İşçiler, bu dönemde başka bir işte çalışamazlar; aksi halde iş sözleşmeleri işveren tarafından haklı nedenle feshedilebilir.

5. Kanun Dışı Grev ve Sonuçları

Kanuni şartlara uygun olmayan grevler kanun dışı grev olarak kabul edilir. Bu durumda:

• İşveren, kanun dışı greve katılan işçilerin iş sözleşmelerini haklı nedenle feshedebilir.
• İşveren, kanun dışı grev nedeniyle uğradığı zararların tazminini, greve karar veren sendikadan veya grevi organize eden işçilerden talep edebilir.
• Kanun dışı grev nedeniyle işçilere idari para cezası uygulanabilir

Lokavt Nedir? Hukuki Tanımı, Unsurları ve Sonuçları

1. Lokavtın Tanımı

6356 sayılı Kanun'un 59. maddesine göre lokavt, işyerinde faaliyetin tamamen durmasına neden olacak şekilde, işveren veya vekili tarafından işçilerin topluca işten uzaklaştırılmasıdır.

2. Kanuni Lokavtın Unsurları

Kanuni bir lokavtın varlığı için aşağıdaki unsurların bir arada bulunması gerekmektedir:

• Toplu İş Sözleşmesi Uyuşmazlığı: Lokavt, yalnızca toplu iş sözleşmesi müzakereleri sırasında çıkan menfaat uyuşmazlıkları sonucunda yapılabilir.
• Grev Kararına Karşılık: Lokavt kararı, işçi sendikası tarafından alınan grev kararına karşılık olarak alınmalıdır
• Karar ve Bildirim: Lokavt kararı, grev kararının tebliğinden itibaren altmış gün içinde alınmalı ve uygulanacağı tarihten en az altı iş günü önce karşı tarafa bildirilmelidir.
• Lokavt Yasağının Bulunmaması: Lokavt yapılacak işyerinde lokavt yasağı veya erteleme kararı bulunmamalıdır.

3. Lokavt Yasakları

6356 sayılı Kanun'un 63. maddesine göre, aşağıdaki işlerde lokavt yapılamaz:

• Can ve mal kurtarma işleri
• Cenaze ve tekfin işleri
• Su, elektrik, doğalgaz, petrol üretimi ve dağıtımı
• Bankacılık ve noterlik hizmetleri
• Kamu kuruluşlarınca yürütülen itfaiye, şehir içi ulaşım hizmetleri
• Havacılık hizmetleri
• Sağlık hizmetleri (hastane, klinik, eczane vb.)
• Eğitim ve öğretim kurumları

Ayrıca, savaş, genel veya kısmi seferberlik, doğal afetler gibi olağanüstü hallerde Bakanlar Kurulu, lokavtı altmış gün süreyle erteleyebilir.

4. Lokavtın İş Sözleşmesine Etkisi

Kanuni lokavt süresince işçilerin iş sözleşmeleri askıya alınır. Bu dönemde:

• İşçilere ücret ve sosyal yardımlar ödenmez.
• Bu süre, kıdem tazminatı hesabında dikkate alınmaz.
• İşçiler, bu dönemde başka bir işte çalışamazlar; aksi halde iş sözleşmeleri işveren tarafından haklı nedenle feshedilebilir.

5. Kanun Dışı Lokavt ve Sonuçları

Kanuni şartlara uygun olmayan lokavtlar kanun dışı lokavt olarak kabul edilir. Bu durumda:

• İşçiler, kanun dışı lokavt nedeniyle iş sözleşmelerini haklı nedenle feshedebilir ve tazminat talep edebilirler.
• İşveren, kanun dışı lokavt nedeniyle işçilere tazminat ödemekle yükümlü olabilir.
• Kanun dışı lokavt nedeniyle işverene idari para cezası uygulanabilir

1. Grev ve Lokavt Kararının Alınması ve Uygulamaya Konulması Süreci

6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu'nun 60. maddesi, grev ve lokavt kararlarının alınması ve uygulanmasına ilişkin usulleri düzenler. Bu maddeye göre:

• Grev Kararı: Uyuşmazlık tutanağının tebliğinden itibaren 60 gün içinde alınmalı ve uygulanacağı tarihten en az 6 iş günü önce karşı tarafa bildirilmelidir.
• Lokavt Kararı: İşveren, grev kararının kendisine tebliğinden itibaren 60 gün içinde lokavt kararı alabilir ve bu süre içerisinde 6 iş günü önceden karşı tarafa bildirilecek tarihte uygulamaya koyabilir.

Kararlar, ilgili işyerlerinde ilan edilir ve noter aracılığıyla karşı tarafa tebliğ edilir. Bildirilen tarihte başlamayan grev veya lokavt hakkı düşer ve yetki belgesi hükümsüz hale gelir.

2. Grev ve Lokavtın Sona Erdirilmesi

Kanuni grev ve lokavtın sona erme halleri 6356 sayılı Kanun'un 75. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre:

• Tarafların Kararıyla: Grev veya lokavt kararı alan taraf, uygulamayı sona erdirme kararı alabilir. Bu karar, ertesi iş günü sonuna kadar yazılı olarak karşı tarafa ve görevli makama bildirilir.
• Kendiliğinden Sona Erme: Grev veya lokavtı uygulayan sendikanın kapatılması, feshedilmesi veya infisah etmesi halinde uygulama kendiliğinden sona erer.
• Mahkeme Kararıyla: Grevi uygulayan sendikanın, yetki tespiti için başvurduğu tarihte işyerindeki üye işçilerin dörtte üçünün sendika üyeliğinden ayrıldığının tespiti halinde, ilgililerden biri grevin sona erdirilmesi için mahkemeye başvurabilir.

Grev veya lokavtın sona erdiği, görevli makam tarafından işyerinde ilan edilir ve ilanla birlikte sona ermiş sayılır.

3. Grev ve Lokavtın İş Sözleşmesine Etkisi

Kanuni grev ve lokavt süresince işçilerin iş sözleşmeleri askıda kalır. Bu dönemde:

• Ücret ve Sosyal Yardımlar: İşçilere ücret ve sosyal yardımlar ödenmez.
• Kıdem Tazminatı: Bu süre, kıdem tazminatı hesabında dikkate alınmaz.
• Başka İşte Çalışma: İşçiler, bu dönemde başka bir işte çalışamazlar; aksi halde iş sözleşmeleri işveren tarafından haklı nedenle feshedilebilir.

Grev veya lokavt sona erdiğinde, iş sözleşmeleri önceki koşullarla kaldığı yerden devam eder.

4. Grev ve Lokavtın Ertelenmesi

6356 sayılı Kanun'un 63. maddesi, grev ve lokavtın ertelenmesine ilişkin hükümleri düzenler. Buna göre:

• Cumhurbaşkanı Kararıyla Erteleme: Grev veya lokavtın, genel sağlığı veya milli güvenliği bozucu nitelikte olması halinde, Cumhurbaşkanı kararıyla 60 gün süreyle ertelenebilir.
• Erteleme Süresi: Bu süre içerisinde taraflar anlaşamazsa, uyuşmazlık Yüksek Hakem Kurulu'na götürülür ve grev veya lokavt yapılamaz.

Erteleme kararı, Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girer.