Avukatlık Tekeli

AVUKATLIK TEKELİ: HUKUKİ GÜVENLİĞİNİZ İÇİN VAZGEÇİLMEZ BİR GÜVENCE

Hukuk, toplumun temel taşıdır ve adalet sisteminin sağlıklı işlemesi, bireylerin haklarının korunması ve hukuki güvenliğin sağlanmasıyla mümkündür. Bu sistemin en önemli aktörlerinden biri olan avukatlar, sadece bir meslek icra etmekle kalmayıp, aynı zamanda kamu hizmeti de görmektedirler. Avukatlık mesleği, sahip olduğu özel nitelikler ve yasal düzenlemelerle, hukuki güvenliğin teminatı olarak kabul edilmektedir. Bu yazıda, avukatlık tekelinin ne anlama geldiği, neden bu kadar önemli olduğu ve hukuki süreçlerde neden sadece avukatlara güvenilmesi gerektiği detaylı bir şekilde açıklanacaktır.

1. GİRİŞ: HUKUKİ HİZMETLERİN ÖNEMİ VE YANLIŞ BİLİNENLER

Hukukun üstünlüğü ilkesi, adil ve eşit bir toplumun temel taşıdır. Bu ilke, her bireyin hak arama özgürlüğünü güvence altına alır. Hak arama özgürlüğü ise, ancak doğru hukuki bilgiye erişim ve etkili hukuki temsil ile anlam kazanır. İşte bu noktada, hukuki danışmanlık ve avukatlık hizmetlerinin önemi ortaya çıkar.

Hukuki danışmanlık ve temsil, bireylerin karmaşık yasal süreçlerde doğru adımlar atmasını, haklarını etkin bir şekilde savunmasını ve olası mağduriyetleri önlemesini sağlar. Bir avukat, müvekkilinin haklarını korumak için hukuki bilgi birikimini, deneyimini ve stratejik düşünme yeteneğini kullanır.

Ancak, toplumda hukuki hizmetlerin önemi konusunda bazı yanlış algılar bulunmaktadır. Birçok kişi, avukatlık hizmetlerinin sadece mahkemelerde dava takibi ile sınırlı olduğunu düşünmekte, basit hukuki sorunlar için avukata başvurmanın gereksiz olduğuna inanmaktadır. Oysa ki, hukuki danışmanlık, bir sorun ortaya çıkmadan önce alınacak önleyici bir tedbir olabilir ve ileride yaşanabilecek büyük hak kayıplarının önüne geçebilir. Ayrıca, bazı kişiler, daha hızlı ve ucuz olduğu yanılgısıyla, avukat yerine yetkisiz kişi veya kurumlardan hukuki yardım almaya yönelmektedir. Bu durum, beraberinde ciddi riskler ve telafisi güç zararlar getirebilir. Bu yazıda, avukatlık tekeli kavramını ve neden hukuki işlemlerinizde sadece avukatlara güvenmeniz gerektiğini detaylı bir şekilde ele alacağız.

2. AVUKATLIK TEKELİ NEDİR VE KAPSAMI NELERDİR?

Avukatlık tekeli, Avukatlık Kanunu ile güvence altına alınmış ve yalnızca avukatların yetkili olduğu hukuki faaliyetleri ifade eder. Bu tekel, hukuki hizmetlerin kalitesini ve güvenilirliğini korumayı amaçlar. Avukatlık Kanunu'nun 35. maddesi, bu tekeli açıkça tanımlar ve hangi işlerin sadece avukatlar tarafından yapılabileceğini belirtir.

Avukatlık Kanunu’nun 35. maddesine göre yalnız avukatların yapabileceği işler şunlardır:

• Kanun işlerinde ve hukuki meselelerde mütalaa vermek (hukuki danışmanlık yapmak).
• Mahkeme, hakem veya yargı yetkisini haiz bulunan diğer organlar huzurunda gerçek ve tüzel kişilere ait hakları dava etmek ve savunmak.
• Adli işlemleri takip etmek.
• Bu işlere ait bütün evrakı düzenlemek.

Bu maddede belirtilen işler, baroya kayıtlı avukatlara özgülenmiştir. Ayrıca, baroya kayıtlı avukatlar, bu fıkradakiler dışında kalan resmi dairelerdeki bütün işleri de takip edebilirler.

Avukatlık Kanunu'nun 35. maddesinin üçüncü fıkrası, dava açmaya yeteneği olan herkesin kendi davasına ait evrakı düzenleyebileceğini, davasını bizzat açabileceğini ve işini takip edebileceğini belirtir. Ancak, bu durum, başkaları adına vekâleten işlem yapma yetkisi vermez. Türk Ticaret Kanunu'nun 272. maddesinde öngörülen esas sermaye miktarının beş katı veya daha fazla esas sermayesi bulunan anonim şirketler ile üye sayısı yüz veya daha fazla olan yapı kooperatifleri sözleşmeli bir avukat bulundurmak zorundadır. Bu zorunluluğa uymayan kuruluşlara idari para cezası uygulanır.

3. AVUKATLIK TEKELİNİN GEREKÇESİ VE ÖNEMİ

Avukatlık tekelinin varlığı, sadece avukatların mesleki ayrıcalığını değil, aynı zamanda kamu yararını ve hukuki güvenliği sağlamayı amaçlar. Bu tekelin temel gerekçeleri ve önemi şunlardır:

• Kamu Hizmeti Niteliği ve Mesleki Sorumluluk: Avukatlık, Avukatlık Kanunu'nun 1. maddesinde belirtildiği üzere bir kamu hizmeti ve serbest bir meslektir. Avukatlar, yargının kurucu unsurlarından olan bağımsız savunmayı temsil ederler. Yüklendikleri görevleri, görevin kutsallığına yakışır bir şekilde özen, doğruluk ve onur içinde yerine getirmek ve avukatlık unvanının gerektirdiği saygı ve güvene uygun biçimde davranmak zorundadırlar (Avukatlık Kanunu m. 34,,, ). Bu yüksek standart, hukuki hizmetlerin kalitesini ve güvenilirliğini garanti altına alır.
• Uzmanlık ve Bilgi Birikimi: Hukuk, sürekli değişen ve gelişen karmaşık bir alandır. Avukatlar, hukuk fakültesi eğitimi, staj ve sürekli mesleki gelişim ile bu alanda uzmanlaşmış kişilerdir. Yürürlükteki mevzuatı ve yüksek mahkeme içtihatlarını en üst düzeyde bilmekle yükümlüdürler. Bu uzmanlık, müvekkillerin hak kayıplarına uğramasını engeller ve en doğru hukuki çözümleri sunar.
• Hukuki Güvenlik ve Adil Yargılanma Hakkı: Avukatlık tekeli, bireylerin hak arama özgürlüğünü ve adil yargılanma hakkını güvence altına alır. Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarında da belirtildiği üzere, mahkemeye erişim hakkı ve adil yargılanma hakkı temel güvencelerdendir. Bireylerin hukuki süreçlerde profesyonel destek alması, bu hakların etkin kullanımını sağlar.
• Haksız Rekabetin Önlenmesi: Avukatlık Kanunu, avukat olmayan kişilerin avukatlara özgü işleri yapmasını yasaklayarak haksız rekabeti önler. Bu, mesleğin itibarını korur ve yetkisiz kişilerin hukuki hizmet adı altında vatandaşları yanıltmasını engeller.

4. HASAR DANIŞMANLIKLARI VE ARZUHALCİLERE GİDİLMEMESİ GEREKÇELERİ

Avukatlık tekelinin ihlali, hem hukuki hem de cezai sorumluluklar doğurur ve bireyler için ciddi hak kayıplarına yol açabilir. Bu nedenle, hasar danışmanlık şirketleri, arzuhalciler veya diğer yetkisiz kişilerden hukuki hizmet alınmaması büyük önem taşır.

• Hasar Danışmanlık Şirketleri:
  • Yargıtay kararları, hasar danışmanlık şirketlerinin faaliyetlerinin, kaza ve hasar hususlarına ilişkin danışma niteliğini aşarak Avukatlık Kanunu'nun 35. maddesi gereğince avukatlara özgülenen hukuki danışmanlık mahiyetine girdiğini tespit etmiştir (Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, Esas No: 2022/5828, Karar No: 2024/2284 (20.03.2024); Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, Esas No: 2022/7503, Karar No: 2024/3994 (16.05.2024) ). Bu tür faaliyetler, Türk Ticaret Kanunu'nun 55. maddesinin birinci fıkrasının (a-3) bendi uyarınca haksız rekabet teşkil eder.
  • Hasar danışmanlık şirketleri, sigorta şirketleri ve mahkemeler nezdinde müvekkilleri adına işlem yapma yetkisine sahip değildir. Bu tür şirketlerin sunduğu hizmetler, hukuki bilgi ve deneyim eksikliği nedeniyle müvekkillerin haklarını tam olarak koruyamayabilir ve hatta hak kaybına yol açabilir.
• Arzuhalciler ve Avukat Olmayan Kişiler:
  • Avukatlık Kanunu'nun 63. maddesi, baro levhasında yazılı bulunmayanların ve işten yasaklanmış olan avukatların, şahıslarına ait olmayan dava evrakını düzenleyemeyeceğini, icra işlemlerini takip edemeyeceğini ve avukatlara ait diğer yetkileri kullanamayacağını açıkça belirtir. Bu hükme aykırı eylemde bulunanlara Cumhuriyet savcısı tarafından idari para cezası verilir. Muvazaalı yoldan alacak devralarak veya kanunların tanıdığı başka hakları kötüye kullanarak avukatlara ait yetkileri kullananlar ise hapis ve adli para cezası ile cezalandırılırlar.
  • Avukat olmayan bir kişi tarafından yazılan dilekçelerin hukuki geçerliliği ve davanın esası üzerindeki etkileri sınırlıdır. Yargıtay, avukat olmayan davacı hakkında Avukatlık Asgari Ücret Tarifesinin uygulanmasının mümkün olmadığını, zira verilen hizmetin Avukatlık Kanunu kapsamında olmadığını belirtmiştir (Yargıtay 13. Hukuk Dairesi, Esas No: 2014/23594, Karar No: 2015/17314 (28.05.2015) ). Bu durum, arzuhalcilerin veya benzeri kişilerin hukuki belge düzenleme yetkisinin olmadığını ve bu tür hizmetlerin hukuki açıdan risk taşıdığını göstermektedir.
  • Mahkemeler, icra ve iflas daireleri ile barolar, bu maddenin kapsamına giren bir olayı öğrendiklerinde Cumhuriyet Savcılığına bildirmek zorundadırlar (Avukatlık Kanunu m. 63, ).

5. VEKÂLETNAMESİZ YAPILAN HUKUKİ İŞLEMLERİN SONUÇLARI

Avukat olmayan bir kişinin vekâletname olmadan hukuki dilekçe yazması veya vekâleten işlem yapması, Avukatlık Kanunu'nun ihlali anlamına gelir ve ciddi hukuki sonuçlar doğurur:

• Geçersiz İşlemler: Vekil sıfatıyla icra takibine katılma veya dava açma, vekâletname ibrazı ile mümkündür. Vekâletname ibraz edilmeden yapılan işlemler, asilin icazet göstermemesi halinde geçersiz olacaktır.
• Davanın Açılmamış Sayılması: Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (HMK) 77/1. maddesi gereğince, verilen kesin süre içinde vekâletname ibraz edilmez veya asıl taraf, yapılan işlemleri kabul ettiğini dilekçeyle mahkemeye bildirmezse, dava açılmamış veya gerçekleştirilen işlemler yapılmamış sayılır.
• Hak Kayıpları: Vekâletnamesiz veya yetkisiz kişilerce yapılan işlemler, usul eksiklikleri nedeniyle davanın reddine, hak düşürücü sürelerin kaçırılmasına veya telafisi güç zararlara yol açabilir.

6. SONUÇ

Avukatlık tekeli, hukuki hizmetlerin profesyonelce, etik kurallara uygun ve yüksek bir özenle sunulmasını sağlamak amacıyla getirilmiş yasal bir düzenlemedir. Bu tekel, bireylerin hak arama özgürlüğünü korurken, adalet sisteminin güvenilirliğini de temin eder. Hasar danışmanlık şirketleri, arzuhalciler veya avukat olmayan diğer kişilerden hukuki yardım almak, kısa vadede maliyet avantajı gibi görünse de, uzun vadede telafisi güç hak kayıplarına, yargılama süreçlerinin uzamasına ve ek maliyetlere yol açabilir. Hukuki konularda doğru, güvenilir ve etkili bir çözüm için her zaman baroya kayıtlı bir avukattan destek almak, bireylerin en temel hakkı ve hukuki güvenliğin vazgeçilmez bir gereğidir.