Resmi Belgede Sahtecilik Suçu ve Cezası (TCK m.204)

Resmi Belgede Sahtecilik Suçu ve Cezası (TCK m.204)

Giriş

Resmi belgede sahtecilik suçu, Türk Ceza Kanunu’nun kamu güvenine karşı suçlar bölümünde yer almakta olup, devletin düzenlediği belgelere ve bu belgelerin doğruluğuna duyulan güvenin korunmasını amaçlar. Belgenin sahte biçimde düzenlenmesi, gerçeğe aykırı şekilde değiştirilmesi veya sahte olduğunu bilerek kullanılması, TCK m.204 kapsamında suç teşkil eder.

Yasal Düzenleme

TCK m.204 hükmü şu şekilde düzenlenmiştir:

(1) Bir resmi belgeyi sahte olarak düzenleyen, gerçek bir resmi belgeyi başkalarını aldatacak şekilde değiştiren veya sahte bir resmi belgeyi kullanan kişi, iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

(2) Kamu görevlisinin, görevinin sağladığı kolaylıktan yararlanmak suretiyle resmi belgede sahtecilik yapması hâlinde, üç yıldan sekiz yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.

Resmi Belge Kavramı

Ceza hukuku bakımından resmi belge; bir kamu görevlisi tarafından, görevi gereği düzenlenmiş ve hukuki delil niteliği taşıyan yazılı belgedir. Resmi belge sayılabilmesi için iki temel unsur birlikte aranır:

1. Belge, kamu görevlisi tarafından ya da onun denetim ve gözetiminde düzenlenmiş olmalıdır.
2. Belge, düzenleyen kişinin görev alanına giren bir işlemle ilgili olmalı ve hukuki sonuç doğurabilecek nitelikte olmalıdır.

Kambiyo Senetleri Resmi Belge Sayılır mı?

Çek, bono ve poliçe gibi kambiyo senetleri, şekli unsurlar taşıyan ve kanunen özel düzenlemeye tabi belgeler olup, resmi belge olarak kabul edilir. Her ne kadar bu belgeler özel kişilerce düzenleniyor gibi görünse de, Türk Ticaret Kanunu’na göre kamu güvencesi altındadır. Bu nedenle, kambiyo senetlerinde gerçekleştirilen sahtecilik fiilleri TCK m.204 kapsamında cezalandırılmaktadır.

Uygulamada en sık rastlanan örnekler şunlardır:

• Gerçekte var olmayan bir alacak için bono düzenlenmesi
• Borçlunun imzası taklit edilerek senet oluşturulması
• Çekte keşide tarihinin değiştirilmesi

Suçun Unsurları

Fail

Suç, herkes tarafından işlenebilen genel bir suçtur. Ancak, kamu görevlisinin bu suçu görevinin sağladığı kolaylıktan yararlanarak işlemesi hâlinde, fail hakkında nitelikli hal uygulanır ve ceza artırılır.

Mağdur

Resmi belgede sahtecilik suçunun mağduru devlettir. Çünkü korunan hukuki değer, bireysel çıkarlar değil, kamu güvenidir.

Hareket Türleri

TCK m.204 üç farklı fiili suç saymaktadır:

1. Resmi belgeyi sahte olarak düzenlemek
2. Gerçek resmi belgeyi başkalarını aldatacak şekilde değiştirmek
3. Sahte resmi belgeyi, sahte olduğunu bilerek kullanmak

Bu hareketlerden herhangi biri, suçu oluşturmak için yeterlidir. Düzenleme ile kullanım farklı kişiler tarafından gerçekleştirildiğinde, her biri kendi fiilinden sorumludur.

Kamu Görevlisi Tarafından İşlenmesi

Kamu görevlisinin görev alanı içindeki yetkilerini kötüye kullanarak sahte belge düzenlemesi, değiştirmesi veya kullanması hâlinde, suç nitelikli hal kapsamında değerlendirilir (TCK m.204/2). Örneğin, zabıta görevlisinin sahte tutanak düzenlemesi veya nüfus memurunun gerçeğe aykırı doğum kaydı yapması bu kapsamda değerlendirilir.

Manevi Unsur

Bu suç yalnızca kast ile işlenebilir. Failin, düzenlediği veya kullandığı belgenin sahte olduğunu bilerek hareket etmesi gerekir. Taksirle (dikkatsizlikle) işlenmesi mümkün değildir. Kastın varlığı, olayın özellikleri ve somut deliller çerçevesinde değerlendirilir.

Teşebbüs, İştirak ve İçtima

Teşebbüs

Sahte belge düzenlenmiş ancak henüz kullanılmamışsa veya belge henüz ele geçirilmeden suç durdurulmuşsa, teşebbüs hükümleri (TCK m.35) uygulanabilir.

İştirak

Birden fazla kişinin birlikte hareket ederek sahte belgeyi düzenlemesi, değiştirmesi veya kullanması durumunda, her bir faile iştirak hükümleri uygulanır. Bu durumda, müşterek faillik ya da yardım etme halleri değerlendirilir.

İçtima

Aynı fail hem belgeyi sahte olarak düzenlemiş hem de kullanmışsa, fikri içtima söz konusu olur. Yani fail tek ceza ile cezalandırılır. Ancak farklı mağdurlar için birden fazla sahtecilik fiili gerçekleştirilmişse, zincirleme suç hükümleri (TCK m.43) gündeme gelebilir.

Soruşturma ve Zamanaşımı

Resmi belgede sahtecilik suçu şikâyete tabi değildir. Savcılık, suçun işlendiğine dair yeterli şüpheye ulaşırsa resen soruşturma başlatır.

Dava zamanaşımı süresi, temel şekli bakımından genellikle 8 yıl olup (TCK m.66), kamu görevlisinin faili olduğu nitelikli hâllerde bu süre 15 yıla kadar uzayabilir.

Yargıtay Uygulaması

Yargıtay kararlarında aşağıdaki hususlar belirleyici unsurlar olarak öne çıkmaktadır:

• Belgenin resmi belge niteliği taşıyıp taşımadığı,
• Sahtecilik fiilinin delillerle kesin olarak ispat edilip edilmediği,
• Failin sahte belgeyi düzenleme, değiştirme veya kullanma konusundaki kastı,
• Kamu görevlisinin suçu görevle bağlantılı olarak işleyip işlemediği

Özellikle kambiyo senetleri bakımından, senedin icra takibine konu olması ve hukuki sonuç doğurması nedeniyle Yargıtay uygulaması sahtecilik yönünden hassasiyet göstermektedir.

Sonuç

Resmi belgede sahtecilik suçu, kamu düzenini ve belge güvenliğini korumayı hedefleyen ciddi bir suç tipidir. Gerek özel kişiler gerekse kamu görevlileri tarafından işlenebilir. Ticari hayatta sık kullanılan çek ve senet gibi belgelerde sahtecilik yapılması hâlinde, hem cezai hem de hukuki sorumluluk doğar. Bu nedenle, belge düzenleme süreçlerinde dikkatli hareket edilmesi ve sahtecilik iddialarında profesyonel hukuki destek alınması gerekliliktir.